Ou achte vyann ki kòmanse gate nan makèt ? Men sa w dwe fè.

Lè yon antrepriz vyole dwa yon konsomatè ann Ayiti, viktim nan ka pote plent. Gen enstitisyon piblik ak prive ki ka akonpanye yo pou bon jan swivi fèt.

Rate gaz la frape makèt yo. Sitiyasyon sa fè anpil vyann pèdi koulè jiskaske yo pafwa oblije jete yo. Alaverite, se pa tout makèt ki aksepte fè defisi.

Selon sa yon sitwayen temwaye bay AyiboPost, li achte yon vyann pandan kriz gaz la. Se pandan l pral kuit li li dekouvri vyann nan te kòmanse gate.

Jèn gason sa ki pa vle nou site non l pou pa mete vi l an danje di : « Nan dat ki te dimanch 31 oktòb 2021 an, mwen te achte yon taso bèf nan Avani ki sou Wout Frè a. Antrepriz sa a espesyalize l nan vann pwodui agrikòl. Li vann vyann tou. Pandan mwen t ap kuit vyann nan, gen yon kouzen m ki vin lakay la ki kouri dèyè m. Li di m vyann nan santi. Piga mwen manje l. Alepòk, mwen te gen kowona. Mwen te gen difikilte pou m pran sant ».

Yon lòt demwazèl temwaye li viktim menm pwoblèm nan. « Dimanch 31 oktòb, mwen achte vyann moulen ak vyann poul [ki kòmanse gate] nan Belmart ki sou wout Taba a. Lè mwen te fin manje yo, mwen te gen vant fè mal, vomisman ak dyare. Mwen pa konn abitye konsa. Se vyann yo ki lakoz ».

Jenn fi sa ki sanble nan yon ventèn lane te retounen Belmart ki Taba a nan dat ki te 6 novanm pou l konfime si se vyann yo ki gate vre. « Pandan mwen rive nan makèt la, mwen te wè gen plizyè vyann poul ki te bay aparans gate. Yo te bay yon koulè vèt ».

Lè yon sitiyasyon konsa prezante, kliyan ki estime dwa konsomatè l vyole, kapab pote plent kont antrepriz sa yo oubyen distribitè pwodui a. Gen plizyè enstitisyon prive ak piblik ki la pou ede yo nan pwosesis la.

« Pa ezite pote plent »

Anndan Ministè Komès ak Endistri, gen yon antite teknik ki rele « Direksyon pou kontwòl kalite ak pwoteksyon konsomatè » (DCQPC an franse). Nan yon chita pale nou te genyen ak Willy Bien-Aimé, direktè DCQPC, li deklare enstitisyon l ap dirije a kontan resevwa plent ak doleyans, epi akonpaye konsomatè viktim.

« Yo ka rele tou sou nimewo Direksyon an ki se +50928103641, Bien-Aimé deklare. Nou gen yon fòmilè tou yo ka ranpli si yo pa ka deplase. Tout enfo sa yo disponib sou paj Facebook ak sit Ministè a ».

Li kontinye pou l di : « Lè yon konsomatè pote plent, nou gen pwofesyonèl ki la pou gade si plent lan fonde. Pa egzanp, si yo di nou yo achte yon pwodui ki gen yon defo nan fabrikasyon, si nou wè se vre, nou akonpaye viktim nan pou antrepriz la ba li yon lòt pwodui ki fonksyone nòmalman. Si pa gen lòt nan pwodwi sa ki disponib, antrepriz la dwe remèt kliyan an kòb li. »

Pandan mwen rive nan makèt la, mwen te wè gen plizyè vyann poul ki te bay aparans gate. Yo te bay yon koulè vèt

Direktè DCQPC a ale pi lwen pou l di si se yon pwodui ki gate, ekspire oubyen ki pa gen bon kalite, ekip la ap gade nan laboratwa li si se vre. « Aprè nou fin analize pwodui sa, n ap voye l nan yon laboratwa prive ki pou enfime oubyen konfime rezilta nou yo. Se yon fason pou evite DCQPC jij epi pati an menm tan », Bien-Aimé deklare.

Solidarité Active à la Lutte des Consommateurs Haïtiens (SALCONH) bò kote pa l, yon ONG k ap defann dwa konsomatè Ayisyen yo gratis ti cheri, fè prèske menm travay ak DCQPC. Yo resevwa plent ak doleyans yo nan lokal yo ki nan nimewo 6, Ri Merisier, Delmas 48 (nan do Radyo Planèt Kreyòl). Prezime viktim yo ka pote doleyans yo sou imel ONG a ki se : plaintes@salcon-haiti.org oubyen rele yo sou 8222. Imel sa ak nimewo sa yo disponib 24/24, 7 jou sou 7, selon Jacky Cantave, responsab kominikasyon ak relasyon piblik ONG sila.

Nan yon ti bat bouch nou te genyen ak Yvenert Foester Joseph, pòt pawòl estrikti sa, lè yon konsomatè pote plent pou yon antrepriz ki vyole dwa l, aprè yo fin gade byenfonde plent lan, SALCONH ap drese yon pwosè vèbal voye bay antrepriz la oubyen distribitè pwodui a. « Nan ka sa, SALCONH jwe wòl medyatè ant kliyan ak antrepriz la pou yo jwenn yon antant alamyab », deklarayon Joseph.

Nan ka kontrè, toujou selon Yvenert Joseph, si prejidis la grav, si yo pa rive tou jwenn yon antant alamyab, SALCONH drese yon rapò voye bay Ministè Komès ak Endistri pou fè swivi yo. « Sa depann de dosye a, nou konn voye yo tou bay Ofis Pwoteksyon Sitwayen (OPC an franse) oubyen CONATEL. Depi nou egziste an 2017 jiska jounen jodi a, enstitisyon sa yo poko janm fè okenn suivi pou nou », pòt pawòl ONG a regrèt.

Pwovizyon legal

Gen plizyè ONG k ap milite pou respekte dwa konsomatè nan peyi d Ayiti. Selon sa Yvenert Joseph di nou, pa gen okenn pwovizyon legal ki bay ONG sa yo dwa pou yo pote plent devan lajistis. « Se prezime viktim yo sèlman ki ka pote plent. ONG yo pa ka fè l nan plas yo. Yo ka senpman akonpaye yo », PDG Radyo Sans Fin an deklare.

Sou menm pwen sa a, Yvenert Joseph kontinye pou l di : « SALCONH gen anpil plent ki fonde nan biwo l. Plent sa yo te ka fè gwo pwosè jidisyè. Gen ase agiman pou antrepriz yo ak founisè to ta pèdi pwosè sa yo. Men prezime viktim yo pè pale. Yo pa vle pote plent, alòske lalwa pa ba nou otorizasyon pou n fè okenn swivi si konsomatè ki pretann li viktim nan pa prezan ».

Ann Ayiti, gen yon sèl dokiman legal ki senpman mansyone dwa konsomatè yo. Se dokiman sa ki te kreye Ministè Komès ak Ensdistri nan dat ki te 16 mas 1987. Aprèsa, pa gen okenn lwa ki garanti pwoteksyon konsomatè yo, selon Willy Bien-aimé.

Pou rezoud pwoblèm sa a, DCQPC te pwopoze yon pwojè lwa sou pwoteksyon konsomatè nan Palman an nan lane 2012. Chanm Depite a te vote l an 2017. Men Sena a pat janm vote l. Sa ki lakoz jiskaprezan pwojè sa nan tiwa.

Lire également: La consommation de viande de cheval se popularise en Haïti

Pwoblèm sa lakoz DCQPC pa gen okenn pwovizyon legal pou ta fèmen yon antrepriz, ke yo konfime ki p ap bay bon sèvis oubyen k ap vann pwodui ekspire oubyen gate. Lè yon sitiyasyon konsa prezante, direksyon an ka senpman drese yon lèt blam bay antrepriz sa.

Yon lòt bò, Willy Bien-aimé konfime konsomatè yo pa souvan pote plent tou. San li pa bay chif egzat, li fè konnen se paske konsomatè yo manke konn dwa yo ak devwa yo. « Nou anvizaje fè anpil fòmasyon pou yo nan jou k ap vini yo. Nou anvizaje fè piblisite tou. Men DCQPC manke mwayen pou sa ».

Willy Bien-aimé di li regrèt anpil antite l ap dirije anndan Ministè a ap fonksyone san okenn bidjè, sa ki limite aksyon l.

Foto: Carvens Adelson/ Ayibopost